یکی از قیامهایی که شیعیان در مقابل ظلم وستم حکومت عباسی انجام دادند قیام حسین بن علی بن حسن است که در سال 169ه ق در منطقه فخ در زمان خلافت هادی عباسی اتفاق افتاد.
نسب رهبر این قیام :حسین بن علی بن حسن بن حسن بن حسن المجتبی(ع).(1)
رهبر این قیام همانگونه که مشاهده می کنید نبیر? امام حسن مجتبی-علیه السلام- واز خاندان فضل وجهاد وعلم وعبادت و از شریفترین

بیت یعنی اهل بیت پیامبر اسلام می باشد.
 از ویژگی های این قیام این است که قبل از وقوع این حادثه روایاتی در مورد مقام ومنزلت حسین بن علی صاحب فخ وارد شده است،که جالب توجه است،ودر اینجا به یک روایت اشاره می کنیم:
1- امام محمد باقر-علیه السلام- روایت می کند که روزی پیامبر-صلی الله علیه وآله- از سرزمین فخ عبور می کرد؛هنگامی که به موضع فخ رسید،پیامبر از مرکب پیاده شد ودرآنجا دو رکعت نماز خواند،در رکعت دوم بی اختیار به گریه افتاد واصحاب هم از گری? آن حضرت به گریه افتادند،پیامبر دلیل گریه خویش را چنین شرح داد:در رکعت اول نماز بودم جبرئیل بر من نازل شد وخبر داد:«ای محمد،مردی از فرزندان تو در همین مکان کشته خواهد شد وپاداش و اجر هر کسی که در رکاب او به شهادت می رسد،ثواب وپاداش دو شهید است».(2)
امام کاظم-علیه السلام- هم پس از شهادت حسین بن علی صاحب فخ،در مورد قداست وپاکی او فرمود:«بخدا سوگند او رفت و به شهادت رسید در حالی که مسلمانی صالح و روزه دار و امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر بود،همانند او در خاندانش یافت نمی شود».(3)
امام جواد-علیه السلام- در مورد بزرگی حادثه دلخراش فخ می فرماید:«پس از واقعه کربلا برای ما قتلگاهی بزرگتر از حادثه فخ نبود».(4)
 در رابطه با اینکه آیا این قیام با قیام امام حسین-علیه السلام- ارتباطی داشته است یا خیر/شاید بتوان گفت که هر چند این قیام بعلت فاصله زمانی که با قیام کربلا دارد- قیام کربلا در سال61ه ق اتفاق افتاد وقیام شهید فخ در سال169ه ق- ارتباط مستقیمی با آن حادثه ندارد،ولیکن بدون شک می توانست از آن قیام الگوپذیری داشته باشد.
در مورد دلیل قیام شهید فخ:
مورخ مشهور یعقوبی در مورد علت این قیام می گوید:اصرار حکومت عباسی بر دستگیری طالبیان باعث شد که آنان به سوی حسین بن علی رفته و از او بخواهند تا قیام کند،اما وی به همراهی آنمان اطمینان نداشت.ازاین رو اگر چه تعداد بسیاری از کسانی که به حج آمده بودند با او بیعت کردند؛اما کمتر از پانصدنفر با او همراهی کردند.آنها در سرزمین فخ در نزدیکی مکه مکرمه،با سپاهیان هادی عباسی روبه رو شدند وبیشترآنها نیز پراکنده شدند وحسن بن علی به همراه عدّ ه ای به شهادت رسیدند.(5)
حکومت ظالم عباسی در این حادثه جسارت وناجوانمردی یزید بن معاویه را تکرار کردند و سرهای شهدا را بریده وبر نیزه زده و در مکه مکرمه در معرض تماشای حجاج وزائران خانه خدا قرار دادند.بیش از صد سر بالای نیزه بودو سر حسین بن علی رهبر قیام فخ و سر سلیمان بن عبدالله بن حسن در پیشاپیش سرها بود.(6)
این جنگ خونین در ظهر روز شنبه هشتم ذی الحجة،سال یکصدوشصت ونه با شهادت حسین وجمعی از یارانش به پیان رسید.(7)

 پی نوشتها:
1- کامل ابن اثیر،ج9ص90/ تاریخ طبری،ج8ص192؛/ مروج الذهب مسعودی؛ج3ص339.
2- بحارالانوار،ج48ص170 / مقاتل الطالبیین؛ص290 / تنقیح المقال مامقانی،ج1ص337کلمه «حسین».
3- بحارالانوار،ج48ص165.
4- تنقیح المقال مامقانی،ج1ص337؛/ عمدة الطالب ابن عنبه ص172 وص211.
5- تاریخ یعقوبی،ج2،ص404-405.
6- تاریخ طبری؛ج8ص197.
7- ماهیت قیام شهید فخ؛سید ابوفاظل رضوی اردکانی،ص169.